Perspectiva Independiente without background 001

Atrobe un Mayoria Ficticio

Asiento22S01E04
Columna 
Asiento 22 | S01E04
 

E resultado di eleccion a resulta den un mayoria ficticio. AVP y POR hunto a logra 49% di e votonan valido. MEP y POR hunto 47%. Pero ambos combinacion ta yega na 11 asiento, cu ta un mayoria di tur asiento (52%). Pues ambos combinacion ta resulta den un gobierno cu partidonan cu mayoria votado no a vota p’e.

Esaki no ta algo straño na Aruba. Na aña 2005 y 2009 MEP y AVP a logra mayorianan absoluto cu respectivamente 43% y 48% di tur e votonan valido. Durante añanan ‘90 un coalicion a goberna cu menos cu 50% di e votonan valido. Tur esaki mientras cu e sistema electoral di Aruba tin e proposito di ta proporcional, contrario na por ehempel e sistema Mericano na unda no ta trata di un sistema proporcional y e votadonan ta parti den diferente estado. Remarcabel ta cu despues di tanto aña cu Aruba a wordo goberna y representa bou di mayorianan ficticio, e leynan cu ta permiti esaki no a wordo cambia.

E motibonan principal cu ta haci mayorianan ficticio posibel na Aruba ta: 
  • Nos (defacto) kiesdrempel
  • E formula pa calcula restzetels
  • E cantidad di asiento total
Kiesdrempel
Pa loke ta trata e kiesdrempel; partidonan cu no ta yega e kiesdeler (1 asiento henter) no ta bin na remarca pa haya restzetels. Esaki ta causa cu tur e votonan pa e partidonan cu no a yega e kiesdeler ta wordo exclui di refleha den e resultado di asiento den un forma proporcional.
Si nos permiti e partidonan aki pa tambe bin na remarca pa haya restzetels, e chens pa resultadonan mas proporcional ta aumenta. Un eliminacion completo di un kiesdrempel no ta e miho opcion necesariamente. Por opta pa un kiesdrempel mas abou of un otro tipo di drempel tambe. Mas riba esaki despues.

Formula
E formula pa calcula restzetels ta e sistema di ‘de grootste gemiddelden’. E formula ta calcula cua partido lo mantene un averahe mas halto di voto pa cada asiento cu e partidonan tin. Manteniendo un averahe halto di voto sosteniendo cada asiento den Parlamento ta un argumento valido na fabor di e formula aki. E desventaha di e formula aki ta cu e no ta duna e resultadonan mas proporcional entre cantidad di voto y asiento. E formula tambe ta beneficia partidonan grandi, cual por ta un motibo pakico esunnan cu durante e ultimo decadanan tawata tin e poder pa cambia e reglanan aki — AVP y MEP — a tene e sistema aki intacto.

Un otro sistema conoci cu ta duna resultadonan mas proporcional entre cantidad di voto y asiento ta e sistema di ‘de grootste overschotten’. E sistema aki no ta calcula averahenan, pero ta wak ken a sobra mas voto despues di a kita tur e asientonan henter cu e partidonan a haya. E sistema aki ta duna resultadonan mas proporcional especialmente si no tin un kiesdrempel y partidonan cu no yega un asiento tambe por bin na remarca pa restzetels. 

Si nos aplica e sistema di ‘grootste overschotten’ sin kiesdrempel riba e eleccion di 22 di september 2017, e resultado lo ta:
AVP 8
MEP 8
POR 2
ReD 2
RAIZ 1

Compara cu e resultado oficial cu ta:
AVP 9
MEP 9
POR 2
ReD 1
RAIZ 0

E resultadonan di eleccionan na Aruba lo ta mas proporcional a base di e sistema di ‘grootste gemiddelden’ sin kiesdrempel. Pero e sistema aki ta crea un posibilidad cu un partido ta keda cu un averahe di voto pa asiento hopi abou. Por ehempel, cu e sistema aki nos lo por haya un situacion cu un partido ta drenta Parlamento cu un averahe di voto pa cada asiento di apenas 55% of hasta 45% di e kiesdeler. Nos tin cu puntra nos mes si nos kier representacion den Parlamento cu asina tiki voto sosteniendo e asiento(nan). Esaki ta un debilidad di e sistema di ‘grootste overschotten’ cu ni un kiesdrempel usual lo resolve necesariamente.

Begrensde overschotten
Cu un tiki creatividad e debilidad di e sistema di ‘grootste overschotten’ ta simpel pa resolve. Por ehempel, nos por usa un principio di e sistema di ‘grootste gemiddelden’ como un drempel pa e sistema di ‘grootste overschotten’ door di aplica e sistema di ‘grootste overschotten’ y alabes controla pa e averahe di voto sosteniendo cada asiento ta por lo menos dos tercera parti di e kiesdeler. Si un partido haya un restzetel a base di su ‘overschotten’ pero cu e restzetel ey aserca e lo tin un averahe di voto pa asiento bou di 2/3 di e kiesdeler, e no ta haya e restzetel y e proceso di busca e siguiente 'grootste overschot' ta sigui. Den e caso cu ningun partido por cumpli cu un overschot + e averahe di 2/3 di e kiesdeler, e sistema di ‘grootste gemiddelden’ ta determina cua partido ta haya e restzetel.

Pues un drempel di un averahe di 2/3 di e kiesdeler pa cada asiento, manteniendo un cantidad di voto respetabel cu ta sostene cada asiento den Parlamento. Esaki lo crea un balans entre proporcionalidad y e cantidad di voto sosteniendo cada asiento. Un balans cu no ta un beneficio of desventaha desproporcional pa partido chikito ni partido grandi. 
Esaki lo crea un balans entre proporcionalidad y e cantidad di voto sosteniendo cada asiento. Un balans cu no ta un beneficio of desventaha desproporcional pa partido chikito ni partido grandi.”

E diferencia entre e drempel aki y un kiesdrempel usual ta cu e drempel aki tin como proposito pa mantene suficiente sosten den voto tras di cada asiento, mientras cu e proposito di un kiesdrempel usual ta pa tene partidonan (mucho) chikito pafo di Parlamento. E drempel den e sistema di ‘begrensde overschotten’ no ta afecta solamente e partidonan cu no a yega e kiesdeler pa haya restzetels, pero tambe partidonan cu si a yega e kiesdeler.  

Pa eleccion 2017 e sistema aki lo tin e mesun resultado cu e sistema di ‘grootste overschotten’ sin kiesdrempel paso den e caso aki tur e averahenan di voto pa cada asiento a keda riba 2/3 parti di e kiesdeler:
AVP 8
MEP 8
POR 2
ReD 2
RAIZ 1

Tanto e sistema di ‘grootste overschotten’ como e sistema di ‘begrensde overschotten’ lo a preveni e mayorianan ficticio di 2005, 2009 y 2017. E sistema di ‘begrensde overschotten’ ta percura pa e factor adicional cu ta preveni cu lo tin partidonan den Parlamento cu no tin por lo menos 2/3 parti di e kiesdeler sosteniendo nan asiento(nan).

Tuma nota cu ta posibel pa escoge un porcentahe di e kiesdeler mas halto of mas abou como drempel enbes di dos tercera parti. Lo ta na Pueblo, Gobierno y Parlamento pa determina kico ta un minimo apropia di sosten tras di cada asiento, teniendo na cuenta e efecto cu e por tin riba proporcionalidad di e resultado. 

Y asina lo tin mas sistema cu por wordo crea y/of implementa cu lo duna resultadonan di eleccion mas husto cu nos ta hayando na Aruba, asina dunando mas respet y balor na e voto di Pueblo. Ningun sistema lo duna resultadonan cu ta refleha e votonan den asiento perfecto bou tur condicion. Pero sigur tin espacio pa trece cambio cu lo ta un progreso pa nos democracia. E motibo principal cu por preveni un mehoracion di nos sistema di parti restzetels y yega na resultadonan mas husto, ta un falta di boluntad.
Tanto e sistema di ‘grootste overschotten’ como e sistema di ‘begrensde overschotten’ lo a preveni e mayorianan ficticio di 2005, 2009 y 2017.”

Cantidad di asiento
Un otro factor importante cu ta stroba nos di yega na resultadonan mas proporcional entre cantidad di voto y cantidad di asiento ta e cantidad total di asiento cu tin pa parti. Si lo tin mas asiento pa parti, nos lo por yega na resultadonan cu ta refleha e deseo di Pueblo mas exacto.

Na Aruba nos tin 21 asiento. Esey kiermen cu cada asiento ta 4.76% di tur asiento, y dos asiento ta 9.52%. Si un partido logra 7% di e votonan valido, e lo haya sea un of dos asiento, cu ta sea 4.76% of 9.52% di tur asiento. Pues lo tin un diferencia di alrededor di 2.5% entre e cantidad di voto y cantidad di asiento cu e partido a haya. Pero si nos tawata tin por ehempel 31 asiento pa parti, cada asiento lo ta 3.23% di tur asiento, y dos asiento lo ta 6.45% di tur asiento. Pues den e caso cu tin 31 asiento total, e partido cu haya 7% di tur e votonan valido por haya 6.45% di e asientonan, cual ta diferencia solamente 0.55% di e cantidad di voto y ta un resultado cu ta refleha e deseo di Pueblo mas exacto.
Awo nos tin suficiente experiencia cu e sistema pa realisa cu e no ta sirbi nos democracia manera debe ser.”

Hulanda tin 150 asiento pa parti. Kiermen un asiento na Hulanda ta apenas 0.67% di tur asiento (compara cu 4.76% na Aruba). Esaki ta un di e motibonan cu Hulanda su resultadonan por ta hopi mas proporcional cu na Aruba. Na Aruba, basicamente nos a ‘copy/paste’ e sistema electoral Hulandes (legal transplant) sin tene suficiente cuenta cu e diferente condicionnan bou di cual e sistema lo mester funciona. Awo nos tin suficiente experiencia cu e sistema pa realisa cu e no ta sirbi nos democracia manera debe ser.

Proposicion ‘21+10’ 
Aumenta e cantidad di asiento (y parlamentario) ‘djis’ pa yega na resultadonan mas proporcional no ta mustra di ta un decision corecto. Pero tin otro argumentonan pa hustifica un aumento di nos Parlamento. Na inicio di nos Parlamento como pais na 1986, Aruba tawata tin alrededor di 62.500 ciudadano y 21 parlamentario pa representa nan. Mientrastanto nos poblacion a crece te na alrededor di 110.000 ciudadano, y keto bay nos tin 21 parlamentario pa representa e Pueblo. E punto no ta cu e cantidad di parlamentario necesariamente mester aumenta proporcional cu nos poblacion. Sino nos lo mester tin 37 parlamentario awo. Pero ta mustra cu tin espacio pa un aumento si, tanten cu e aumento ta resulta den un Parlamento mas eficiente y no un stempel-parlement mas grandi y mas caro.

Pero que hubo nos aumenta nos Parlamento cu 10 parlamentario cu ta wordo eligi den 10 diferente districto? Parlamentarionan cu Pueblo ta eligi den un forma directo, pues nan no por ‘lift mee’ cu tiki voto preferencial. Nan mester gana den nan districto a base di voto individual. Nan lo ta parlamentarionan cu hopi voto individual, cu no ta forma parti di un partido politico. Esaki por percura pa parlamentarionan mas independiente di e control di partidonan politico y ministernan riba parlamentarionan, cu ta factornan cu por haci Parlamento un stempel-parlement y crea un falta di e checks and balances necesario. Y na mesun momento e otro 21 asientonan por sigui wordo reparti a base di e sistema proporcional, pero cu un miho forma pa parti e restzetels.
E motibo principal cu por preveni un mehoracion den nos sistema di parti restzetels y yega na resultadonan mas husto, ta un falta di boluntad.” 

21+10 ta un proposcion cu ta encera un cambio substancial cu mester wordo evalua hopi bon. Kisas ta miho pa nos cuminsa cu e cambionan pa mehora e forma di parti restzetels. Lo ta bon si e siguiente gobernacion y Parlamento duna esaki e prioridad cu e merece mas pronto cu ta posibel pa percura cu for di e siguiente eleccion bay dilanti nos por tin reparticion di asiento cu ta un refleho mas husto di e deseo di e Pueblo votado.  

Mas informacion tocante proposicion 21+10: 10 parlamentario independiente

Previously:

Asiento 22 S01E01 ‘Prome nos purba drecha Reino Hulandes, ban drecha Aruba’
Asiento 22 S01E02 ‘Cambio di sistema pa eligi parlamentario’
Asiento 22 S01E03 ‘AVP deliberadamente ta frustra nos Democracia Parlamentario’

Carlos Guiamo | Asiento 22
This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Expresionnan haci den e articulo aki no necesariamente ta refleha opinion di ArenaPoliti.co

7 motibo pa laga Pueblo eligi su Gabinete

Columna Asiento 22 | S01E05 Hopi ciudadano ta na fabor di un cambio den nos sistema democratico cu lo duna Pueblo e poder pa eligi Parlamento y un (minister-)presidente den eleccionnan separa. De...

Sigui lesa...

Inscribi pa ricibi un resumen semanal di e articulonan mas impactante.

 

Contacto

ArenaPoliti.co ta un website di BPS Media

 

Pa tuma contacto of pa manda comunicado:

[email protected]

 

Advertising:

[email protected]

x

 

Inscribi pa ricibi un resumen semanal di e articulonan mas impactante.