Perspectiva Independiente without background 001

Igmar Reyes: Democratisa nos democracia

IgmarReyes01
Dentro di poco nos ta bay drenta aña di eleccion, nificando cu diferente partido y candidatonan lo core campaña pa purba convence e votador pakico nan ta e miho escohencia. Bibando den un pais democratico kiermen cu e ciudadano por scohe directamente su representatenan den Parlamento. Pa medio di eleccion e mayoria por scohe ken lo goberna e pais. Den e relato aki lo para keto na e desaroyo di democracia y cuestiona con democratico nos sistema actual ta. 

Desaroyo di democracia 
E ta un pensamento general cu si tene eleccionnan liber automaticamente esaki ta democracia. Sinembargo eleccion no necesariamente ta un garantia pa democracia. Historia ta siña nos cu no tur ora eleccion a crea democracia, es mas eleccion a hasta trese dictadornan na mando manera ta e caso na Venezuela. Pa tres mil aña e ser humano ta experimentando cu democracia, caminda eleccion a wordo crea solamente 225 aña pasa, despues di revolucion Americano na 1776 y Frances na 1789. Segun e escritor, David van Reybrouck den su buki titula: “Tegen Verkiezingen” (Contra Eleccion), democracia den su forma orginal manera a inicia na Atena (Grecia) tabata basa riba un sistema di ‘loteria’ (e terminologia tecnico na Ingles ta ‘sortition’). 

Sortition ta encera cu un funcionario publico ta wordo apunta arbitrariamente (at random) for di un grupo di candidato cu a pone nan mes disponibel, pa eherce un tarea specifico y temporario cu por varia di un dia pa un aña. Esaki no ta mescos cu un “zakenkabinet” caminda ta apunta hende consientemente. Un bon ehempel di sortition ta e apuntamento di huradonan arbitrariamente pa scucha casonan den corte, manera ta e caso na Merca. 

Segun e filosofo Aristoteles, “apuntamento di magistrados (cual tabata un typo di huese tempo aya) pa medio di sortition ta democratico, mientras apuntamento pa medio di eleccion ta oligarkia”. Oligarkia ta un forma di goberna caminda poder ta den man di un grupo minoria, hopi biaha door di algun famia prominente na unda poder y rikesa ta hereditario. Den antiguo Atena (508-322 aña Prome cu Cristo), e metodo di sortition tabata basa riba tres principio, esta: 1) si apunta un persona basa riba sortition, bo lo haya hende comun den gobernacion, 2) si duna nan tempo y informacion, nan lo haya solucion cu ta funciona 3) si hasi esaki frecuentemente, mas ciudadano ta wordo involucra den gobernacion. Basicamente, no tabatin distincion entre politico y ciudadano. No tabata conose un funcion como politico manera ta asina evidente awendia. Sortition a traha pa miles di aña, a engrandese confiansa den gobernacion; a minimalisa corupcion; a fomenta pensamento a largo plaso; a segura paz y prosperidad. E pregunta ta surgi, pakico e sistema di eleccion awendia a wordo faborece riba e sistema di sortition? 

Eleccion a wordo crea net despues di revolucion Mericano y Frances, mas o menos 225 aña pasa. Esnan cu a tuma mando despues di e revolucion, tabata contra democracia pasobra nan tabatin miedo cu poder lo cay den man di e multitud, esta pueblo. Segun Van Reybrouck, eleccion no a wordo introduci pa hasi democracia posibel, sino hustamente pa frena democracia. Solamente un grupo chikito di ciudadano tabatin mag di vota y mucho menos por a wordo eligi como representante. Eleccion mester a crea y mantene un clase elite. Basicamente poder mester a keda den man di un grupo minoria previlegia. E cunukero, hende muher y hende di color no tabatin derecho di vota.

A dura te na comienso di siglo 20 pa hende muher a haya e derecho di vota y asina poco poco a haci cambionan pa haci eleccion mas inclusivo y duna mas grupo di ciudadanonan e derecho aki, cual sigur tabata un mehoracion pa e participacion na e sistema democratico. Sinembargo por nota cu esaki no directamente a conduci na mas participacion di e ciudadano pa medio di eleccion. Por mira esaki bek den e cantidad di hende cu ta bay vota den eleccion. E ‘turnout” di votadornan na por ehempel Europa y Merca ta bahando continuamente den e ultimo decadanan y segun varios cientifico social esaki ta relata na menos confiansa y speransa den politica y democracia. E tendencia internacional ta cu e masa di ciudadano – forma pa e clase social medio y abou – ta malcontento cu e poder estableci cu no ta representa nan interes. Tambe nan ta sinti nan mes exclui di e proceso den cual decisionnan ta wordo haci pa nan. Esaki ta hiba nos na e siguiente punto, cual ta participacion di e ciudadano. 

Participacion den comunidad

Den e ultimo dos decadanan internet a reconecta nos comunidad den un manera nunca bisto y ta impulsa accionnan colectivo na un nivel radical. Plataformanan manera Facebook, Twitter, LinkedIn y Youtube ta duna un stem y poder na hendenan cu no tin esakinan. Na Aruba por tuma como ehempel e LGBT movement riba social media cu a influencia opinion publico y (te ainda) esnan den gobernacion. Social media a cambia tambe e manera di campaña totalmente. Por tuma como ehempel e rol crucial di social media den e resultadonan inespera di Donald Trump y Brexit-referendum na Inglatera cual ta muestra di kico ta pasa ora combina e poder incontrolabel di internet / social media y ciudadanonan cu ta sinti cu nan representante democratico no ta sirbi nan interes mas.

Segun entre otro Yochai Benkler, un profesor den ley empresarial na Universidad di Harvard, social media ta permiti pueblo establece agenda den comunidad (bottom-up agenda-setting), ta permiti acceso na informacion mundial y libertad di expresion sin gobierno interveni. Door cu mas ciudadano ta encurasha pa participa den discursonan publico y vocifera asuntonan cu nan ta haya ta preocupacion di pueblo, social media a duna diversidad na opinionan importante di ciudadanonan. Aki na Aruba esaki a bira bistoso por ehempel ora cu gobierno kier a introduci e ley riba all-inclusive, amienda riba articulo 1613x di nos leynan laboral, amienda riba registracion di partner, caminda cu gruponan concerni a usa social media pa pone presion riba gobernantenan door di vocifera nan malcontento y/of diferencia di opinion.

Por conclui, cu nos sistema democratico actual basa riba eleccion ta wordo reta. E crecemento di rikesa (wealth), y e diferencia di entrada entre esnan mas rico cu esunnan menos fortuna ta test nos sentido di husticia, mobilidad social y oportunidad igual. E pregunta ta surgi si nos democracia actual a contribui na esaki? Y si acaso mester democratisa nos democracia? Mirando e tendencia na por ehempel Merca y Inglatera, por bisa cu ciudadanonan ta malcontento cu e poder estableci, pesey politiconan populista manera Donald Trump y Nigel Farage a gana tereno. E alternativa di Van Ruybrouck pa mehora democracia pa medio di elecion ta “sortition”, cual ta un sistema caminda un gobernante ta wordo apunta arbitrariamente for di un grupo di candidato cu a pone nan mes disponibel, pa eherce un tarea specifico y temporario. 

Claro no por compara comunidadnan di antaño cu awendia, pero sortition a funciona pa miles di aña den estadonan chikito caminda ciudadanonan comun tabata por a traha pa interes general. No tabatin compromiso pa duna bek na un grupo previlegia cu a inverti den campañanan politico, es mas no tabatin distincion entre politico y ciudadano. Tambe ciudadanonan tabata wordo inclui den e proceso den cual decisionnan ta wordo haci y tabatin continuo rotacion di puesto. Consecuentemente, sortition a laga tiki espacio pa practicanan di faborece amigo y famia (nepotismo), a percura pa minimalisa decisionnan populista cu tin solo obhetivo pa asegura voto p’e siguiente eleccion, a percura pa minimalisa polarisacion den comunidad y a percura pa prosperidad, pues netamente locual nos mester. Toch eleccion a wordo faborece riba sortition, paso esnan na mando tabata kier pa poder keda den man di un grupo minoria. 

Na Aruba por bisa cu p’e ultimo dos decadanan nos a wordo goberna door di dos partido politico. Teoreticamente tin libertad pa bira candidato p’e partidonan politico aki y nan ta organisa na un manera profesional cu partijraad, etc. Pero en realidad por hasi e pregunta si e posibilidad pa bira lider y eherce poder berdadero tin parecido di oligarkia, manera describi pa Aristoteles, caminda poder y rikesa ta keda den man di algun famia prominente. Cu dos partido grandi ta keda cambia di trono no ta saludabel pa nos democracia, di otro banda ta pueblo mes ta scohe (conscientemente of no) pa poder y rikesa keda den mesun circulo. Aki educacion y conscientisacion por aporta na votamento mas racional, sigur pa nos futuro generacion.

E discusion cu democracia no mester wordo limita na eleccion, ta un pensamento provocativo y ta inspira pa wak nos propio sistema critico. Un idea pa mehora nos sistema ta kisas pa revisa nos “Kiesverordening” caminda ta cambia e ley cu e rango pa drenta parlamento ta wordo stipula pa medio di cantidad di voto y no basa riba e number cu un candidato tin riba lista di su partido politico. Asina lo elimina tambe e posibilidad actual caminda parlamentario cu menos di 100 voto ta representa pueblo, siendo tin otro candidatonan cu mas voto y no a bira representante. 

Por ultimo por conclui cu internet a cambia e panorama di democracia totalmente. Participacion di ciudadano a engrandese den comunidad, caminda internet / social media ta duna un stem y poder na ciudadano cu antes no tabatin esakinan. E ta permiti pueblo establece agenda den comunidad (aunke resultado concreto hopi biaha ta dificil pa midi), ta permiti ciudadanonan pone presion, na un manera efectivo y rapido, riba gobernantenan. Esaki ta sigur un mehoracion pa nos participacion den comunidad, sinembargo no suficiente tanten eleccion keda e herment mas determinante pa nos democracia. Pesey lo mester por yega na un sistema mas satisfactorio, uno cu lo mehora nos sentido di husticia y oportunidad igual. E principionan di sortition lo por aporta na set un standard nobo, democratisando asina nos democracia.

Autor: Igmar Reyes
170104 igmar democracy

Expresionnan haci den e articulo aki no necesariamente ta refleha opinion di ArenaPoliti.co

7 motibo pa laga Pueblo eligi su Gabinete

Columna Asiento 22 | S01E05 Hopi ciudadano ta na fabor di un cambio den nos sistema democratico cu lo duna Pueblo e poder pa eligi Parlamento y un (minister-)presidente den eleccionnan separa. De...

Sigui lesa...

Inscribi pa ricibi un resumen semanal di e articulonan mas impactante.

 

Contacto

ArenaPoliti.co ta un website di BPS Media

 

Pa tuma contacto of pa manda comunicado:

[email protected]

 

Advertising:

[email protected]

x

 

Inscribi pa ricibi un resumen semanal di e articulonan mas impactante.