Perspectiva Independiente without background 001

Igmar Reyes: Democratisa nos democracia

{idkey=228b0[url=https%3A%2F%2Farenapoliti.co%2Fcomponent%2Fcontent%2Farticle%2F11-comunicado%2F4820-igmar-reyes-democratisa-nos-democracia%3FItemid%3D101][title=Igmar+Reyes%3A+Democratisa+nos+democracia][desc=Dentro+di+poco+nos+ta+bay+drenta+a%C3%B1a+di+eleccion%2C+nificando+cu+diferente+partido+y+candidatonan+lo+core+campa%C3%B1a+pa+purba+convence+e+votador+pakico+nan+ta+e+miho+escohencia.+Bibando+den+un+pais+democratico+kiermen+cu+e+ciudadano+por+scohe+directamente+su+representatenan+den+Parlamento.+Pa+medio+di+eleccion+e+mayoria+por+scohe+ken+lo+goberna+e+pais.+Den+e+relato+aki+lo+para+keto+na+e+desaroyo+di+democracia+y+cuestiona+con+democratico+nos+sistema+actual+ta.%26amp%3Bnbsp%3BDesaroyo+di+democracia%26amp%3Bnbsp%3B+E+ta+]}
IgmarReyes01
Dentro di poco nos ta bay drenta aña di eleccion, nificando cu diferente partido y candidatonan lo core campaña pa purba convence e votador pakico nan ta e miho escohencia. Bibando den un pais democratico kiermen cu e ciudadano por scohe directamente su representatenan den Parlamento. Pa medio di eleccion e mayoria por scohe ken lo goberna e pais. Den e relato aki lo para keto na e desaroyo di democracia y cuestiona con democratico nos sistema actual ta. 

Desaroyo di democracia 
E ta un pensamento general cu si tene eleccionnan liber automaticamente esaki ta democracia. Sinembargo eleccion no necesariamente ta un garantia pa democracia. Historia ta siña nos cu no tur ora eleccion a crea democracia, es mas eleccion a hasta trese dictadornan na mando manera ta e caso na Venezuela. Pa tres mil aña e ser humano ta experimentando cu democracia, caminda eleccion a wordo crea solamente 225 aña pasa, despues di revolucion Americano na 1776 y Frances na 1789. Segun e escritor, David van Reybrouck den su buki titula: “Tegen Verkiezingen” (Contra Eleccion), democracia den su forma orginal manera a inicia na Atena (Grecia) tabata basa riba un sistema di ‘loteria’ (e terminologia tecnico na Ingles ta ‘sortition’). 

Sortition ta encera cu un funcionario publico ta wordo apunta arbitrariamente (at random) for di un grupo di candidato cu a pone nan mes disponibel, pa eherce un tarea specifico y temporario cu por varia di un dia pa un aña. Esaki no ta mescos cu un “zakenkabinet” caminda ta apunta hende consientemente. Un bon ehempel di sortition ta e apuntamento di huradonan arbitrariamente pa scucha casonan den corte, manera ta e caso na Merca. 

Segun e filosofo Aristoteles, “apuntamento di magistrados (cual tabata un typo di huese tempo aya) pa medio di sortition ta democratico, mientras apuntamento pa medio di eleccion ta oligarkia”. Oligarkia ta un forma di goberna caminda poder ta den man di un grupo minoria, hopi biaha door di algun famia prominente na unda poder y rikesa ta hereditario. Den antiguo Atena (508-322 aña Prome cu Cristo), e metodo di sortition tabata basa riba tres principio, esta: 1) si apunta un persona basa riba sortition, bo lo haya hende comun den gobernacion, 2) si duna nan tempo y informacion, nan lo haya solucion cu ta funciona 3) si hasi esaki frecuentemente, mas ciudadano ta wordo involucra den gobernacion. Basicamente, no tabatin distincion entre politico y ciudadano. No tabata conose un funcion como politico manera ta asina evidente awendia. Sortition a traha pa miles di aña, a engrandese confiansa den gobernacion; a minimalisa corupcion; a fomenta pensamento a largo plaso; a segura paz y prosperidad. E pregunta ta surgi, pakico e sistema di eleccion awendia a wordo faborece riba e sistema di sortition? 

Eleccion a wordo crea net despues di revolucion Mericano y Frances, mas o menos 225 aña pasa. Esnan cu a tuma mando despues di e revolucion, tabata contra democracia pasobra nan tabatin miedo cu poder lo cay den man di e multitud, esta pueblo. Segun Van Reybrouck, eleccion no a wordo introduci pa hasi democracia posibel, sino hustamente pa frena democracia. Solamente un grupo chikito di ciudadano tabatin mag di vota y mucho menos por a wordo eligi como representante. Eleccion mester a crea y mantene un clase elite. Basicamente poder mester a keda den man di un grupo minoria previlegia. E cunukero, hende muher y hende di color no tabatin derecho di vota.

A dura te na comienso di siglo 20 pa hende muher a haya e derecho di vota y asina poco poco a haci cambionan pa haci eleccion mas inclusivo y duna mas grupo di ciudadanonan e derecho aki, cual sigur tabata un mehoracion pa e participacion na e sistema democratico. Sinembargo por nota cu esaki no directamente a conduci na mas participacion di e ciudadano pa medio di eleccion. Por mira esaki bek den e cantidad di hende cu ta bay vota den eleccion. E ‘turnout” di votadornan na por ehempel Europa y Merca ta bahando continuamente den e ultimo decadanan y segun varios cientifico social esaki ta relata na menos confiansa y speransa den politica y democracia. E tendencia internacional ta cu e masa di ciudadano – forma pa e clase social medio y abou – ta malcontento cu e poder estableci cu no ta representa nan interes. Tambe nan ta sinti nan mes exclui di e proceso den cual decisionnan ta wordo haci pa nan. Esaki ta hiba nos na e siguiente punto, cual ta participacion di e ciudadano. 

Participacion den comunidad

Den e ultimo dos decadanan internet a reconecta nos comunidad den un manera nunca bisto y ta impulsa accionnan colectivo na un nivel radical. Plataformanan manera Facebook, Twitter, LinkedIn y Youtube ta duna un stem y poder na hendenan cu no tin esakinan. Na Aruba por tuma como ehempel e LGBT movement riba social media cu a influencia opinion publico y (te ainda) esnan den gobernacion. Social media a cambia tambe e manera di campaña totalmente. Por tuma como ehempel e rol crucial di social media den e resultadonan inespera di Donald Trump y Brexit-referendum na Inglatera cual ta muestra di kico ta pasa ora combina e poder incontrolabel di internet / social media y ciudadanonan cu ta sinti cu nan representante democratico no ta sirbi nan interes mas.

Segun entre otro Yochai Benkler, un profesor den ley empresarial na Universidad di Harvard, social media ta permiti pueblo establece agenda den comunidad (bottom-up agenda-setting), ta permiti acceso na informacion mundial y libertad di expresion sin gobierno interveni. Door cu mas ciudadano ta encurasha pa participa den discursonan publico y vocifera asuntonan cu nan ta haya ta preocupacion di pueblo, social media a duna diversidad na opinionan importante di ciudadanonan. Aki na Aruba esaki a bira bistoso por ehempel ora cu gobierno kier a introduci e ley riba all-inclusive, amienda riba articulo 1613x di nos leynan laboral, amienda riba registracion di partner, caminda cu gruponan concerni a usa social media pa pone presion riba gobernantenan door di vocifera nan malcontento y/of diferencia di opinion.

Por conclui, cu nos sistema democratico actual basa riba eleccion ta wordo reta. E crecemento di rikesa (wealth), y e diferencia di entrada entre esnan mas rico cu esunnan menos fortuna ta test nos sentido di husticia, mobilidad social y oportunidad igual. E pregunta ta surgi si nos democracia actual a contribui na esaki? Y si acaso mester democratisa nos democracia? Mirando e tendencia na por ehempel Merca y Inglatera, por bisa cu ciudadanonan ta malcontento cu e poder estableci, pesey politiconan populista manera Donald Trump y Nigel Farage a gana tereno. E alternativa di Van Ruybrouck pa mehora democracia pa medio di elecion ta “sortition”, cual ta un sistema caminda un gobernante ta wordo apunta arbitrariamente for di un grupo di candidato cu a pone nan mes disponibel, pa eherce un tarea specifico y temporario. 

Claro no por compara comunidadnan di antaño cu awendia, pero sortition a funciona pa miles di aña den estadonan chikito caminda ciudadanonan comun tabata por a traha pa interes general. No tabatin compromiso pa duna bek na un grupo previlegia cu a inverti den campañanan politico, es mas no tabatin distincion entre politico y ciudadano. Tambe ciudadanonan tabata wordo inclui den e proceso den cual decisionnan ta wordo haci y tabatin continuo rotacion di puesto. Consecuentemente, sortition a laga tiki espacio pa practicanan di faborece amigo y famia (nepotismo), a percura pa minimalisa decisionnan populista cu tin solo obhetivo pa asegura voto p’e siguiente eleccion, a percura pa minimalisa polarisacion den comunidad y a percura pa prosperidad, pues netamente locual nos mester. Toch eleccion a wordo faborece riba sortition, paso esnan na mando tabata kier pa poder keda den man di un grupo minoria. 

Na Aruba por bisa cu p’e ultimo dos decadanan nos a wordo goberna door di dos partido politico. Teoreticamente tin libertad pa bira candidato p’e partidonan politico aki y nan ta organisa na un manera profesional cu partijraad, etc. Pero en realidad por hasi e pregunta si e posibilidad pa bira lider y eherce poder berdadero tin parecido di oligarkia, manera describi pa Aristoteles, caminda poder y rikesa ta keda den man di algun famia prominente. Cu dos partido grandi ta keda cambia di trono no ta saludabel pa nos democracia, di otro banda ta pueblo mes ta scohe (conscientemente of no) pa poder y rikesa keda den mesun circulo. Aki educacion y conscientisacion por aporta na votamento mas racional, sigur pa nos futuro generacion.

E discusion cu democracia no mester wordo limita na eleccion, ta un pensamento provocativo y ta inspira pa wak nos propio sistema critico. Un idea pa mehora nos sistema ta kisas pa revisa nos “Kiesverordening” caminda ta cambia e ley cu e rango pa drenta parlamento ta wordo stipula pa medio di cantidad di voto y no basa riba e number cu un candidato tin riba lista di su partido politico. Asina lo elimina tambe e posibilidad actual caminda parlamentario cu menos di 100 voto ta representa pueblo, siendo tin otro candidatonan cu mas voto y no a bira representante. 

Por ultimo por conclui cu internet a cambia e panorama di democracia totalmente. Participacion di ciudadano a engrandese den comunidad, caminda internet / social media ta duna un stem y poder na ciudadano cu antes no tabatin esakinan. E ta permiti pueblo establece agenda den comunidad (aunke resultado concreto hopi biaha ta dificil pa midi), ta permiti ciudadanonan pone presion, na un manera efectivo y rapido, riba gobernantenan. Esaki ta sigur un mehoracion pa nos participacion den comunidad, sinembargo no suficiente tanten eleccion keda e herment mas determinante pa nos democracia. Pesey lo mester por yega na un sistema mas satisfactorio, uno cu lo mehora nos sentido di husticia y oportunidad igual. E principionan di sortition lo por aporta na set un standard nobo, democratisando asina nos democracia.

Autor: Igmar Reyes
170104 igmar democracy

Expresionnan haci den e articulo aki no necesariamente ta refleha opinion di ArenaPoliti.co

Igmar Reyes: E prijs di desigualdad

Ultimamente, si tin un topico economico cu su fundeshi ta wordo sacudi, ta e topico riba desigualdad. Pa largo tempo teorianan y modelonan economico riba reparticion di entrada y rikesa tabata sali for di punto di bista cu capitalismo ta bon pa tur hende, desigualdad ta bon pa crecemento economico…
A22 yabi

E Yabi di Exito pa Gabinete Wever-Croes I

Columna Asiento 22 | S01E06 E proceso di formacion entre partidonan MEP, POR y RED a haci cu gabinete Wever-Croes I ta inicia cu varios strike. Pero wega no a caba. Lesa pakico e coalion ta cuminsa cu un deficit di credibilidad, y kico ta e yabi di exito principal pa gabinete Wever-Croes I. Ocho…
A22 Bestuurskantoor

7 motibo pa laga Pueblo eligi su Gabinete

Columna Asiento 22 | S01E05 Hopi ciudadano ta na fabor di un cambio den nos sistema democratico cu lo duna Pueblo e poder pa eligi Parlamento y un (minister-)presidente den eleccionnan separa. Den e articulo aki lo presenta (en corto) un proposicion concreto pa eleccionnan separa, y lo compara…
DonnyRasmijn01

Donny Rasmijn ta adverti contra nepotismo

Diahuebs dia 26 di oktober 2017 sr. Donny Rasmijn a haci uso di su ultimo oportunidad di hiba palabra como parlamentario den Parlamento, en todo caso pa awo, pa duna diferente advertencia. Nepotismo: Haci abuso di bo posicion y poder pa faborece famia y amigonan, especialmente door di duna nan…
JohanRemkes01

Comision ta evalua cambionan den sistema parlamentario Hulandes

Na januari 2017 un comision Hulandes, Staatscommissie parlementair stelsel, a wordo forma pa investiga si mester trece cambio den e democracia parlamentario di Hulanda. Mientrastanto e comision a presenta un rapport riba e prome fase di nan investigacion, cual ta un ‘probleemverkenning’. E comision…
171017 acuerdo di gobernacion mep por red

MEP, POR y RED ta presenta nan puntonan di salida pa un programa di gobernacion

Dia 17 di oktober 2017 lidernan di partidonan MEP, POR y RED a presenta un acuerdo di formacion. E acuerdo aki ta delinea e puntonan di salida pa un posibel coalicion. E puntonan principal ta ‘bon gobernacion’, ‘finanzas publico balansa y duradero’, y ‘e ser humano central’. E acuerdo tambe ta…
UrsellArends01

‘RAIZ lo hiba oposicion pafo di Parlamento a base di principio y vision’

No ta usual cu un partido cu no a logra asiento ta wordo considera como un di e ganadonan di eleccion. Den e caso di RAIZ, hopi ta considera nan resultado di 2.107 voto un victoria. Especialmente teniendo bista riba futuro. ArenaPoliti.co a aserca e lider di RAIZ, sr. Ursell Arends, pa haci…
171005 euros

Transparencia den financiamento di partidonan politico Hulandes

Relaciona cu e eleccion parlamentario di Hulanda na maart 2017, partidonan politico Hulandes mester a entrega relatonan mustrando placa cu nan a haya (sponsors) y nan debenan. Tambe mester a entrega un relato di e placa cu candidatonan individual a ricibi. Esaki ta un obligacion segun e ley di…
green light

Luz Berde pa Geel cu Blauw?

No mas cu shete minister. Castigo minimo pa pedofiel. Drones, radar y helicopter pa vigila nos costanan. Ampliacion di e canasta basico. Elimina impuesto riba pensioen di biehes. Evalua legalisacion di uso medicinal di cannabis. Esakinan ta algun di varios punto cu partidonan MEP y POR tin en…
ArieSwaen01

Ken ta informador Arie Swaen?

Diabierna 29 di september a keda confirma oficialmente cu mr. Arie Swaen a wordo nombra como informador di e proximo gobierno. E informador ta e persona encarga cu investiga e opcionnan pa forma un gobierno despues di un eleccion. E ta wordo nombra pa gobernador (como representate di rey y gobierno…
170928 formacion di gobierno

Ki opcionnan tin pa formacion di un gabinete nobo?

E resultado di eleccion ta presenta un dilema pa e partidonan envolvi. Ken tin cu traha cu ken, y den ki forma? Tin diferente manera pa forma un gabinete pero ningun gabinete por wordo forma sin cu parlamento permiti su formacion. Por ehempel, si un gabinete por conta riba sosten di un mayoria den…
170924 Aruba lo tin su promer minister presidente femenino 01

Aruba lo tin su prome minister presidente femenino?

Aruba pronto lo tin su prome minister presidente femenino? Nos Reino a conoce varios minister presidente femenino. E gran mayoria di minister presidente femenino tabata lider di Antiyas Hulandes. Tin indicacion ta mustra cu awo Aruba pronto tambe lo bay tin un hende muhe como minister presidente.…
Pueblo

Igmar Reyes: E prijs di desigualdad

Dec 31, 2017 Igmar Reyes
Ultimamente, si tin un topico economico cu su fundeshi ta wordo sacudi, ta e topico riba desigualdad. Pa largo tempo teorianan y modelonan economico riba reparticion di entrada y rikesa tabata sali for di punto di bista cu capitalismo ta bon pa tur hende, desigualdad ta bon pa crecemento…
A22 yabi
Columna

E Yabi di Exito pa Gabinete Wever-Croes I

Nov 19, 2017 Carlos Guiamo
Columna Asiento 22 | S01E06 E proceso di formacion entre partidonan MEP, POR y RED a haci cu gabinete Wever-Croes I ta inicia cu varios strike. Pero wega no a caba. Lesa pakico e coalion ta cuminsa cu un deficit di credibilidad, y kico ta e yabi di exito principal pa gabinete Wever-Croes…
A22 Bestuurskantoor
Columna

7 motibo pa laga Pueblo eligi su Gabinete

Nov 05, 2017 Carlos Guiamo
Columna Asiento 22 | S01E05 Hopi ciudadano ta na fabor di un cambio den nos sistema democratico cu lo duna Pueblo e poder pa eligi Parlamento y un (minister-)presidente den eleccionnan separa. Den e articulo aki lo presenta (en corto) un proposicion concreto pa eleccionnan separa, y lo…
DonnyRasmijn01
Parlamento & Gobernacion

Donny Rasmijn ta adverti contra nepotismo

Oct 27, 2017 Redaccion
Diahuebs dia 26 di oktober 2017 sr. Donny Rasmijn a haci uso di su ultimo oportunidad di hiba palabra como parlamentario den Parlamento, en todo caso pa awo, pa duna diferente advertencia. Nepotismo: Haci abuso di bo posicion y poder pa faborece famia y amigonan, especialmente door di…
JohanRemkes01
Parlamento & Gobernacion

Comision ta evalua cambionan den sistema parlamentario Hulandes

Oct 19, 2017 Redaccion
Na januari 2017 un comision Hulandes, Staatscommissie parlementair stelsel, a wordo forma pa investiga si mester trece cambio den e democracia parlamentario di Hulanda. Mientrastanto e comision a presenta un rapport riba e prome fase di nan investigacion, cual ta un ‘probleemverkenning’.…
171017 acuerdo di gobernacion mep por red
Parlamento & Gobernacion

MEP, POR y RED ta presenta nan puntonan di salida pa un programa di gobernacion

Oct 17, 2017 Redaccion
Dia 17 di oktober 2017 lidernan di partidonan MEP, POR y RED a presenta un acuerdo di formacion. E acuerdo aki ta delinea e puntonan di salida pa un posibel coalicion. E puntonan principal ta ‘bon gobernacion’, ‘finanzas publico balansa y duradero’, y ‘e ser humano central’. E acuerdo…
UrsellArends01
Entrevista

‘RAIZ lo hiba oposicion pafo di Parlamento a base di principio y vision’

Oct 08, 2017 Redaccion
No ta usual cu un partido cu no a logra asiento ta wordo considera como un di e ganadonan di eleccion. Den e caso di RAIZ, hopi ta considera nan resultado di 2.107 voto un victoria. Especialmente teniendo bista riba futuro. ArenaPoliti.co a aserca e lider di RAIZ, sr. Ursell Arends, pa…
171005 euros
Parlamento & Gobernacion

Transparencia den financiamento di partidonan politico Hulandes

Oct 04, 2017 Redaccion
Relaciona cu e eleccion parlamentario di Hulanda na maart 2017, partidonan politico Hulandes mester a entrega relatonan mustrando placa cu nan a haya (sponsors) y nan debenan. Tambe mester a entrega un relato di e placa cu candidatonan individual a ricibi. Esaki ta un obligacion segun e…
green light
Parlamento & Gobernacion

Luz Berde pa Geel cu Blauw?

Oct 01, 2017 Carlos Guiamo
No mas cu shete minister. Castigo minimo pa pedofiel. Drones, radar y helicopter pa vigila nos costanan. Ampliacion di e canasta basico. Elimina impuesto riba pensioen di biehes. Evalua legalisacion di uso medicinal di cannabis. Esakinan ta algun di varios punto cu partidonan MEP y POR…
ArieSwaen01
Reino

Ken ta informador Arie Swaen?

Oct 01, 2017 Bryan van Putten
Diabierna 29 di september a keda confirma oficialmente cu mr. Arie Swaen a wordo nombra como informador di e proximo gobierno. E informador ta e persona encarga cu investiga e opcionnan pa forma un gobierno despues di un eleccion. E ta wordo nombra pa gobernador (como representate di rey…

7 motibo pa laga Pueblo eligi su Gabinete

Columna Asiento 22 | S01E05 Hopi ciudadano ta na fabor di un cambio den nos sistema democratico cu lo duna Pueblo e poder pa eligi Parlamento y un (minister-)presidente den eleccionnan separa. De...

Sigui lesa...

Inscribi pa ricibi un resumen semanal di e articulonan mas impactante.

 

Contacto

ArenaPoliti.co ta un website di BPS Media

 

Pa tuma contacto of pa manda comunicado:

[email protected]

 

Advertising:

[email protected]